Kordlar

Kordlar

Kordlar türkiyening sherqi we sherqi jenobi, süriyening shimali we sherqi shimali, iranning gherbi qisimlérida yashaydighan xelq. Jemi 30 milyon öpchöriside noposi bar. Umomi noposning 70% islam dinining sün’i mez’hipige, 30% islam dinining shi’e mez’hipige étiqad qilidu. Olturaqlashqan dairsi texminen 392.000 km².


Tili hindi- yawrupa til séstimisining gherbi fars tili tarmiqigha tewe, asasen ikki chong diyalikitqa bülin’gen.

Kordlarning türkiye qismida olturaqlashqan rayuni texminen 190.000 km², merkizi diyarbekir, noposi 15 milyon öpchöriside(türkiye hökimitining istatiskisida 8 milyon).

Kordlarning Iraqta olturaqlashqan rayuni texminen 65.000 km², merkizi mosol. Noposi 8 milyon öpchöriside(iraq dairlérining istatiskisida 4.5 milyon). Hazirqi iraq asasi qanuni boyuche iraqni teshkil qilghan üch fidiratsiye dölitining birsi.

Kordlarning Süriyede olturaqlashqan rayuni texminen 12.000 km², noposi texminen 2.5 milyon.
Kordlarning Irandiki olturaqlashqan rayuni texminen 125.000 km², merkizi kermanshah, noposi texminen 8 milyon.

Kordlar uzun yillardin buyan bu ziminda birlikke kelgen kordistan qurushni arzo qilip kelgen bolup yawrupa we amirkaning yehudilardin qalsa oynaydighan eng chong qartining bérige aylan’ghan. Ular bezide kordlarning musteqilliqini qollaydu, bezide öz muddasigha yetkende yardemni toxtidu. Kordlar bu jeryanda nurghun qurbanlarni Bergen.

Kordlar türkiyede 84- yildin buyan kord ishchilar partiyesining rehberlikide, bashta sowit itpaqining kiyin yawrupa we ermenlerning yardimide musteqqilliq urushi élip bériwatidu. Türkiye bu partiyeni térorchi partiye tizimlikige kirgüzgen. Bolupmu yéqinqi mezgilde bu teshkilatning asasi küchi iraq shimalidiki kordlar rayunidin türkiyege üzlüksiz zerbe bérip kéliwatidu. Shunga türkiyemu nechche qétim chigra atlap iraq ziminige kirip bu teshkilatqa zerbe berdi.

Iraqtiki kordlar 92- yildin buyan dölet ichidiki dölet bolup yashimaqta.

Irandiki kordlar 89- yildin buyan (PJAK) yeni kord teshkilatining rehperlikide iran’gha qarshi küresh qilip kelmekte. Burun bu teshkilat iran hökümitige biwaste zerbe bermigen, asasliq teshwiqat élip barghan hem urmiye yeni gherbi azerbayjandiki azerilerge asasliq zerbe bérip kelgen. Shunga iranmu bu teshkilatqa bir közini yumup kelgen idi. Bu yil kirgendin buyan iran saqchilérigha hujum uyushturup 20 dek saqchini öltirdi, shunga iran bu qétim chigra atlap iraq ziminidiki kordlargha zerbe berdi.

كوردلار

كوردلار تۈركىيەنىڭ شەرقى ۋە شەرقى جەنوبى، سۈرىيەنىڭ شىمالى ۋە شەرقى شىمالى، ئىراننىڭ غەربى قىسىملېرىدا ياشايدىغان خەلق. جەمى 30 مىليون ئۆپچۆرىسىدە نوپوسى بار. ئۇمومى نوپوسنىڭ 70% ئىسلام دىنىنىڭ سۈنئى مەزھىپىگە، 30% ئىسلام دىنىنىڭ شىئە مەزھىپىگە ئېتىقاد قىلىدۇ. ئولتۇراقلاشقان دائىرسى تەخمىنەن 392.000 كم².

تىلى ھىندى- ياۋرۇپا تىل سېستىمىسىنىڭ غەربى فارس تىلى تارمىقىغا تەۋە، ئاساسەن ئىككى چوڭ دىيالىكىتقا بۈلىنگەن.

كوردلارنىڭ تۈركىيە قىسمىدا ئولتۇراقلاشقان رايۇنى تەخمىنەن 190.000 كم²، مەركىزى دىياربەكىر، نوپوسى 15 مىليون ئۆپچۆرىسىدە(تۈركىيە ھۆكىمىتىنىڭ ئىستاتىسكىسىدا 8 مىليون).

كوردلارنىڭ ئىراقتا ئولتۇراقلاشقان رايۇنى تەخمىنەن 65.000 كم²، مەركىزى موسول. نوپوسى 8 مىليون ئۆپچۆرىسىدە(ئىراق دائىرلېرىنىڭ ئىستاتىسكىسىدا 4.5 مىليون). ھازىرقى ئىراق ئاساسى قانۇنى بويۇچە ئىراقنى تەشكىل قىلغان ئۈچ فىدىراتسىيە دۆلىتىنىڭ بىرسى.

كوردلارنىڭ سۈرىيەدە ئولتۇراقلاشقان رايۇنى تەخمىنەن 12.000 كم²، نوپوسى تەخمىنەن 2.5 مىليون.

كوردلارنىڭ ئىراندىكى ئولتۇراقلاشقان رايۇنى تەخمىنەن 125.000 كم²، مەركىزى كەرمانشاھ، نوپوسى تەخمىنەن 8 مىليون.

كوردلار ئۇزۇن يىللاردىن بۇيان بۇ زىمىندا بىرلىككە كەلگەن كوردىستان قۇرۇشنى ئارزو قىلىپ كەلگەن بولۇپ ياۋرۇپا ۋە ئامىركانىڭ يەھۇدىلاردىن قالسا ئوينايدىغان ئەڭ چوڭ قارتىنىڭ بېرىگە ئايلانغان. ئۇلار بەزىدە كوردلارنىڭ مۇستەقىللىقىنى قوللايدۇ، بەزىدە ئۆز مۇدداسىغا يەتكەندە ياردەمنى توختىدۇ. كوردلار بۇ جەرياندا نۇرغۇن قۇربانلارنى بەرگەن.

كوردلار تۈركىيەدە 84- يىلدىن بۇيان كورد ئىشچىلار پارتىيەسىنىڭ رەھبەرلىكىدە، باشتا سوۋىت ئىتپاقىنىڭ كىيىن ياۋرۇپا ۋە ئەرمەنلەرنىڭ ياردىمىدە مۇستەققىللىق ئۇرۇشى ئېلىپ بېرىۋاتىدۇ. تۈركىيە بۇ پارتىيەنى تېرورچى پارتىيە تىزىملىكىگە كىرگۈزگەن. بولۇپمۇ يېقىنقى مەزگىلدە بۇ تەشكىلاتنىڭ ئاساسى كۈچى ئىراق شىمالىدىكى كوردلار رايۇنىدىن تۈركىيەگە ئۈزلۈكسىز زەربە بېرىپ كېلىۋاتىدۇ. شۇڭا تۈركىيەمۇ نەچچە قېتىم چىگرا ئاتلاپ ئىراق زىمىنىگە كىرىپ بۇ تەشكىلاتقا زەربە بەردى.

ئىراقتىكى كوردلار 92- يىلدىن بۇيان دۆلەت ئىچىدىكى دۆلەت بولۇپ ياشىماقتا.

ئىراندىكى كوردلار 89- يىلدىن بۇيان (پجاك) يەنى كورد تەشكىلاتىنىڭ رەھپەرلىكىدە ئىرانغا قارشى كۈرەش قىلىپ كەلمەكتە. بۇرۇن بۇ تەشكىلات ئىران ھۆكۈمىتىگە بىۋاستە زەربە بەرمىگەن، ئاساسلىق تەشۋىقات ئېلىپ بارغان ھەم ئۇرمىيە يەنى غەربى ئازەربايجاندىكى ئازەرىلەرگە ئاساسلىق زەربە بېرىپ كەلگەن. شۇڭا ئىرانمۇ بۇ تەشكىلاتقا بىر كۆزىنى يۇمۇپ كەلگەن ئىدى. بۇ يىل كىرگەندىن بۇيان ئىران ساقچىلېرىغا ھۇجۇم ئۇيۇشتۇرۇپ 20 دەك ساقچىنى ئۆلتىردى، شۇڭا ئىران بۇ قېتىم چىگرا ئاتلاپ ئىراق زىمىنىدىكى كوردلارغا زەربە بەردى.