4/22/2009

Dunya oygharlar(medinyetler) toqunishida




Dunya--- iqtisad, hüner- texnika, qural- yaraq, döletchilik( bashqurush séstimisi) qatarliq uygharliq(medinyet)ke dair emili küchlerning riqabet dunyasidur. Dunya--- iqtisad, hüner- texnika, qural- yaraq, döletchilik( bashqurush séstimisi) qatarliq uygharliq(medinyet)ke dair emili küchlerning riqabet dunyasidur.
Uygharliq(medinyet)----bir milletning dinni étiqad, exlaq qatarliq kültür asasida yaratqan kiyim- kéchek, turalghu, baqmichiliq, tériqchiliq, hüner- texnika we türlik ishlepchiqirish hem döletchilik(bashqurush séstimisi) qatarliq maddi bayliqlérini körsitidu. U asasliq insaniyetning tebietni özleshtürishidiki tirishchanliqidur.
Kültür----bir milletning dinni étiqadi asasida shekillen’gen, dölet qarishi, qayde-yosuni, jemiyet exlaqi, shexs exlaqi, qimmet qarishi qatarliq rohi bayliqlérini körsitidu. U asaen insaniyetning özini kamaletke yetküzüshidiki tirishchanliqidur.
Dölet---- melum jughrapiyelik dairidiki kishiler özining dinni étiqadi, qayde- yosunléri, exlaq qarashléri hem qimmet qarashléri qatarliq kültür bayliqi we tebi bayliq, zimin,hüner-texnika qatarliq uygharliq(medinyet)ni qoghdash üchün teshkilligen küch séstimisidur.
Döletler--- tebi dölet we sün’i dölet dep ikki türge bölinidu.
Tebi dölet--- ortaq til we ortaq kültür asasida tebi shekillen’gen milli dölettur.
Sün’i dölet--- dunyawi küchler öz imkaniyetlérini ashurush üchün oxshumighan tilda sözlishidighan, oshumighan kültürge ige milletlerni birleshtürip qurup chiqqan sün’i döletdur.
Millet--- ortaq Til, ortaq Kültür, ortaq Pisxika( milletperwerlik) asasida shekillen’gen ijtimai top. Til uning Téni, u milletning Kültür we Pisxikisini toshughuchi. Kültür uning Rohi, u milletni uyushturghuchi bayraq. Pisxika uning milletke bolghan otluq muhabbiti, u milletning qozghatquchisi.
Hazirqi döletler riqabette utup chiqish üchün uygharliq(medinyet) asasida itpaq tüzüp uyushwatidu. Uygharliq emilyette chongaytilghan kültürdur. Kültürning tüp merkizi dinni étiqadtur.
Bu digenlik hergizmu oxshash dinni etiqattiki bir xil uygharliqqa tewe döletlerning ottursida zidiyet bolmaydu digenlik emes. Emma bir uygharliqqa tewe döletlerning itpaqlishishi bu bir yüzlinishtur. Shunga amirkiliq Huntington•Samuel kelgüsi dunyaning zidiyiti uygharlar(medinyetler) toqunushidur digen.

Turan yurtidin: Ghalip



DAWAMI...

Yashliqtiki shérlar


Itekléride kün


Turar upyqta bir peri.


Seyli qilmaqta upuqni


Qan renglik güllerni.


Shepeqtin aqqan qan derya


Qizartmaqta altun kebi chachlarni


Chogh kebi lewlerdek.


Aydingdiki dala







Aydingda




Turimen izdep




Yütken özemni.




Ay




Söymekte mengzimni




Söymekte dalani.




Yultuz




Oghrilap ketti




Kümüsh yiplar bilen baghlap




Tal chiwiqqa min’gen konglümni..







92-yili 4-aning 10- küni











Meschit aldidiki bowaygha





Olturar bir boway



Meschit aldida.





Mükiwaptu



Pütün dunya közige,



qonuwaptu



gülbostiki hemme yollar yüzige..





kötürelmey



dunyani, yolni..



tiriwaptu



hassasini meydisige..





93- yili 7- ay







Mest sehra





Uxlumaqta mestxush ay



Qonuwélip söget uchigha



Kéler undin jigde puruqi.



Qayaqtidu hawshughan itlar



Chaqirmaqta ayni hemragha.





Ashiq yigit



Üziwélip yultuzni



Tizip otluq bolapka



Qilmaq bolup yarigha sowgha



Éytmaqta naxsha, télmürip yolgha.





Yash chokan chiqip keldi jigdiliktin



Tashlap qoyup izlérini



Yumshaq qumluqqa.





Uxlumaydu mewjudat menggö



Yishilmigech mestliktin sehra.





92- yili 7-ay







Newruz





Kün



Tündin bolup hamildar



Tungdi kök bore.





Bore



Bashlap keldi newruzni.



Nuwruzda ejdad achti uyghurush



Ichip oghuzni.





Könglüm



Nuruzdiki gülxan boyida



Oghuz bowamdin anglar chöchekni.





Chöchek



Baghashlap ketti



Alp artungani, Turan xatunni…





Men turumen dalida



Saqlap özemni…





92- yili 3- ayning 21- küni







Ögen boyida





Sériq altun, sériq derex



Sériq küzge kelgende



Saghuch asman, saghuch chiray



Könglim ghazan yürgende.



Yalghuzluqum xuddi adem



Ögen’ge yash tökkende...





94- yili 11- dikabir







Ögen derya boyida





Olturattim ögen derya boyida



Yalghuz aqqu üzmekte



Sama yolida



Soridum yayrim keldimu?





Chawaq chep tenha térek



Qarshi aldi meyin shamalni



Purudum-



Yayrim ewetken



Etir purap turghan könglini.



Meyin shamal, yalghuz aqqu



Alghach kelgin yayrimni bille



Köz yéshida boyalghan,



Kirpikide yézilghan,



Salam xétide..





94- yili 8-ay







Qardiki kütüsh





Tebietning ey sexi elchisi



Qapliding jahanni ap- aq lichekke



Oxshaytti shu tenha xiyalim



Aq shayida oralghan yalighach ten’ge.





Sendin eyminip



Kétermu qar érip



Derizimde qétip qalghan sebi melike.





Xiyalimdek tenha kümüsh ten yigit



Singip ketti mungluq mijgan küyige.





Chüshigende sen méni



Qoshup salghin özengni



Ay nurigha xet bergende.



Hey..



Söyüp kétermu ya ay nuri séni?





Érip ketken közimde qoyumen imza



Qaldurup chéchingde kümüsh izimni.



Qar yigit turudu kümüsh dalida...





93- yili 12- ayning 29- küni







Qizil chiraq





Turimen



Qizil chiraq tüwide.





Könglim ketti



Asminida bulut yoq



Mejnun talda qushlar yoq,



Ériqida süp- süzik sular



Lékin unda béliq yoq



Salqin shamal jaylargha.





Yigha tutti



Attim özemni



Tenhaliqning qoynigha.





97-yili 9- ayning 4- küni









Restidiki qizgha





Boghuzludum



Cholpan yultuzni



Yürekimning zen’ger közige.





Qelbim köyip chogh boldi



Yanar taghdek



Lawildighan chéchingde.





Qutbusidin meschitning



Üziwélip hilal ayni



Ésip qoysam, qoshup rohimni



Perishtemning



Ikki köksi arsigha.





Restidiki tunji béqishish



Ah!



Armani bop qaldi jüp lewning





93- yili 8- ayning 20- küni









Sehra gugumi





Itekléride kün



Turar upyqta bir peri.



Seyli qilmaqta upuqni



Qan renglik güllerni.



Shepeqtin aqqan qan derya



Qizartmaqta altun kebi chachlarni



Chogh kebi lewlerdek.





Axsham bolghan oxshaydu



Chüjiler chiqmaqta qondaqqa.



Jahanni qaplidi tim- tasliq



Aydingdiki yigit qelbidek.



Ene, bir yigit munglunup



Sanimaqta kümüsh yultuzni



Yar kirpikini sanighandek…





92- yili 8- ayning 20- küni









Uyghur





Kök asmandin témip



Qungur yerde törelduq



Bolup kök bore.



Bolmisa ger tengri taghléri



Bolmas böre rawayetléri .



Bolghach bore­­­­­­­­­­­­­­



Bolghan:



Turan, Hon, Kök Türk, Osmanli, Qara Xanléri….





90- yili 7- ayning 22- küni









Xazang hésléri





Köküch asman



Mejnun talda altun yupurmaq.



Tolghach taza küzde quwetke



Aylinarken altun renggige.



Adem toshsa eqilge



Aylan’ghandek béshi kümüshke.





Lékin



Barmay uzun’gha



Altun yupurmaq



Qedem qoydi ghazang peslige



Miwe piship tolsa shirnige



Sésighandek qurut chüshüp ichige .





Burunda peyghembirim rosolilla



Yighlar iken namaz üstide.



Nichün yighlarsiz?



Soraptu sahawi



Bilseng jahanni mendek egerde



Toxtumas yéshing ahu közingde.





94- yili 9- ayning 1- küni









Yotqan’gha mükiwalghan chüsh





Yayrim sen bezide bek yiraq jayda,



Bezide bek yéqin



Soghuq lewléring meydemde hetta.



Shiwirlaydu kelpukléring telmürip manga.



Kök taghlar yatar telmürip



Aq bulutlar orighan aygha,



Yapraqlar shiwir-shiwir shiwirlap



Izhar qilur könglini ashiq shamalgha.





Chékip kir dérizemni oghri ay nuri



Suquwalay yotqunumgha hayasiz chüshni



Tunuwalmisun tamlérim uni



Titrep turup söyilgen tenni.





93- yili 11- ay




Turan yurtidin: Ghalip

DAWAMI...