Uyghur tilini latin yéziqi bilen ipadilesh layhesini ölchemlemleshtürip békitish toghruluq iltimas
Til-yéziq komititige：
Hazirqi yersharilishish we uchurlishish dewride tilimizni turmushqa téximu qolaylashturush üchün uyghur tilini latin yéziqi bilen ipadilesh layhesini ölchemlemleshtürip békitip bérishini iltimas qilimen. Menche héchkim latin yéziqini ishletmeymiz diyelmeydu. Pinyin xenzu tiligha qanchilik qolayliq élip kelgen bolsa , latin yéziqi hem uyghur tiligha shunchilik qolayliqlarni élip kélishige ishinimen.
1. Kimliktiki isim mesiliside.
Hazir ishlitilwtqan kimlikte ismimiz uyghurche hem xenzuche yézilghan bolsimu nurghun sahalerde we orunlarda xenzuche yézilghan ismimiz telep qilinwatidu, buning bilen turmushimizgha bezi oylimighan qolaysizliqlarni élip kéliwatidu. Mesilen：
1) Xotunumning kimliktiki xenzuche ismi bilen diplomdiki xenzuche ismidiki xetler oxshumaydighan ahangdash xetler bilen yézilip qalghanliqi üchün xotunum unwan alalmidi(uyghurche yézilishi oxshash). Buni özgertmekchi bulup alaqidar orunlargha bérip özgertelmigenning üstige birmunche köngül aghriqi tartiwaldim.
2) Inimning ismi xenzuche xet bilen yézilghanda onbir xetlik isim bolghachqa shopurluq kinishkisi alidighan chaghda kompyoturda urghanda katekchige patmidi digen bahane bilen nechche xet qisqartilip ketken, shuning bilen kimliktiki ismi bilen shopurluq kinishkidiki ismi oxshumaydiken dep daim awarichiliqqa qalidu( uyghurche yézilishi oxshash). Yene kilip bu ikkisinila qanun orunléri öziléri béjirgen. Eger ölchemleshtürülgen latin yéziqida bu xil mesilini hel qilghili bolar idi.
2. Kespi yumshaq détallar mesilside.
Bezi orunlarning kespi détalléri uyghur yéziqini qollimaydu. Buning bilen turmishimizgha we xizmetlerge qiyinchiliq élip kélidu. Mesilen： Nahiymiz jenoptki uyghurlar toplushup olturaqlashqan rayun. Nahiymizning nikah tizimlash orunléri ishlitwatqan yumshaq détal uyghurche qollimaydu. Shunga ewwal kopyoturda xenzuche urup chiqilip andin qol bilen uyghurche yézilidu. Bu xizmet ünümige tésir yetküzidu. Shuning bilen adirap qalghan chaghlarda uyghurche yézilmaydu. Bu détalni uyghurchilashturushni otturgha qoyghanda jiq pul kétidiken digenni bahane qilip rehper testiqlimidi.
Eger ölchemleshtürilgen latin yéziqi bolghan bolsa, zörür sharaitta ishlitilishke yol qoyulghan bolsa bu mesile hel bolatti.
3. Mariptiki mesilide.
Qosh tilliq oqutush yolgha qoyulghandin kiyin nahiymizde bu yildin bashlap uyghur mekteplérige qobul qilin'ghan balilargha xenzu mektepler üchün tüzülgen kitaplar ishlitilwatidu. Bu balilérimizgha bezi qolaysizliqlarni élip keldi. Mesilen：Oghlum bu yil mektepke kirdi. Hazir 1- yilliqning 2- mewsüminingmu yérimi axirlashti. Oghlum ta hazirghiche depter- kitaplérigha ismini yazalmaydu(uyghurche yéziqni uchünchi siniptin bashlap ögetküdek, bolmisa balilarning yüki éghirliship ketküdek. Heqiqetenmu balilarning tapshuriqi bek köp, xenzuche xet meshiqi ularning eng chong yüki. Bezide oghlumgha ichim aghrip qalidu) . Ismini xenzuche yézishni ögetsem u téxi bu xetlerni ögenmigechke yazalmidi. Shunga men uninggha hazir torlarda qollunilwatqan uyghur latin yéziqi sheklide ismini yézishni ögitip qoydum. U nahayti tézla öginiwaldi. Lékin imtihan alghanda mualimi uning ismini oqalmaptu. Eger latin yéziqi ölchemleshtürülip qoshumche qollunulishqa yol qoyulghan bolsa balilérimizning yüki xéli yiniklitilgen bolatti.
4. Til öginishte. Bashqa millet kishilérining yaki uyghurche uqmaydighan uyghurlarning uyghurche öginishige asanliq yaritilghan bolar idi. Mesilen： Bultur idarimizgha armiydin kesip almashqan bir xenzu ishqa orunlashqan. U ichkiride chong bolghan, uning üstige arniyde ishligechke uyghurlar bilen nahayti az uchurashqan. Ish béjirgili kelgenlerning köpi uyghurlar bolghachqa u uyghurche öginish xiyaligha keptu, we mini izdep kiriptu. Men uninggha awwal yéziq ögettim, lékin u xéli küchigen bolsimu herplerni ulap yézish we oqushta bek qiynaldi hem qizghinliqi suslashti. Shunga men uninggha latin yéziqi arqiliq ögettim. Buning ünümi téz boldi. U eger siler latin yéziqi ishletken bolsanglar til öginishimiz asan bolorkenduq didi.
5. Uchur alaqe ishlérigha qolayliq élip kelgen bolar idi.
Ottura asiya dölettléri musteqqilliqqa érishkendin kiyin yéziqta latinlishishqa qarap méngiwatidu. Eger biz latin yéziqini ölchemleshtürip qoshumche qollan'ghan bolsaq ottura asiyaning yumshaq détal bazirini échish we soda, tijaret ishlérimizgha qolayliq élip kelgen bolar idi.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder